Cần sớm ‘gi:.ả:i o:.a:n’ cho bánh mì

Đến nay đã có trên 300 người bị ngộ độc do ăn bánh mì tại một cơ sở ở TP.HCM. Hơn lúc nào hết, đây là lời cảnh tỉnh cho vấn đề an toàn thực phẩm dù chuyện này đã được nói đến nhiều sau mỗi vụ việc tương tự

Nhiều chuyên gia cho rằng an toàn thực phẩm đối với bánh mì không chỉ nằm ở điểm bán, mà nguy cơ còn ở các điểm cung cấp nguyên vật liệu.

Lỗi không chỉ ở điểm bán

Nhìn rộng ra, nhiều mặt hàng như phở, hủ tiếu, bún bò… hiện cũng có cách kinh doanh tương tự bánh mì, nhưng có lẽ các món vừa kể được nấu chín nên chưa thấy ngay hậu quả. Cách kinh doanh đều có điểm chung là tiệm bán thực phẩm thường không chế biến mà mua nguyên liệu, kể cả nước dùng được chế biến sẵn, từ một đơn vị khác. Cách kinh doanh này tiện lợi những dễ mang lại rủi ro lớn nếu không kiểm soát tốt từ gốc.

Ở góc độ nhà cung cấp, ông Võ Đức Minh, chủ một điểm sản xuất bánh mì tại phường Bình Qưới (TP.HCM), cho biết mỗi ngày đơn vị sản xuất hàng nghìn ổ bánh không, có sản xuất cả patê thêm nếu khách có nhu cầu. Theo ông Minh, vỏ bánh mì đã được nướng và làm từ bột mì nên thường sẽ đảm bảo hơn các nguyên liệu khác như patê, bơ, giò chả, thịt nguội…

“Thật lòng mà nói thì patê được sản xuất chủ yếu từ gan heo và một số nguyên liệu khác, nếu chúng ta thu mua gan ở nguồn không đảm bảo chất lượng thì ngay ở bước đầu đã có nguy cơ bị rủi ro rồi. Còn khâu bảo quản thì patê, bơ, đồ chua… phải trong ngăn đông, ngăn lạnh và ưu tiên dùng hết trong ngày. Các điểm bán phải tự hiểu và tuân thủ”, ông Minh nói.

Tuy vậy, ông Minh xác nhận để tiết kiệm, đỡ mất phí giao hàng, nhiều khách chọn mua patê một lần với lượng lớn để dùng trong nhiều ngày. Thêm vào đó, theo ông Minh, dù sản xuất đảm bảo nhưng khi đến tay người bán trực tiếp, họ bảo quản như thế nào thì không kiểm soát và cũng không can thiệp được.

Bà Nguyễn Thị Thu Bảo, một người bán bánh mì tại phường Sài Gòn, cho hay thường một ổ bánh mì bán ra cơ bản có 5 – 6 nguyên liệu gồm vỏ bánh, patê, giò chả, trứng, bơ, rau nhưng các nguyên liệu này người bán gần như nhập mỗi nơi một loại, chứ hiện nay ít ai tự chế biến. Theo bà Bảo, điều này dẫn đến việc kiểm soát gặp khó hơn. Nếu người bán cẩu thả, thờ ơ thì khi có vấn đề xảy ra sẽ khó biết nguyên liệu lấy từ ai, cái gì nguy cơ cao dẫn đến ngộ độc để cảnh báo và thông tin sớm đến nhà cung cấp.

Bà Bảo cho biết: “Rủi ro ở đây không chỉ nằm ở điểm bán của chúng tôi mà còn ở cơ sở sản xuất nguyên liệu. Bởi các sản phẩm như patê, giò chả được nhiều nơi sản xuất với lượng lớn và cung cấp cho hàng chục, thậm chí hàng trăm, hàng ngàn điểm bán bánh mì.

Không chỉ bánh mì, hiện nhiều nơi sản xuất sẵn nước dùng cho hủ tiếu, bún, phở… và bán lại cho rất nhiều hàng quán”. Tuy nhiên bà Bảo lại cho rằng “nếu có chuyện xảy ra từ nhà cung cấp nguyên liệu thì chính họ phải là người chịu trách nhiệm chính”!?

Không thể “kêu ai nấy dạ”?

Ông Phan Văn Thiện, Phó tổng giám đốc Công ty cổ phần Bibica, cho rằng bánh mì có thương hiệu, được bao gói kỹ, có thông tin sản phẩm, hạn sử dụng cụ thể thường sẽ đảm bảo an toàn vệ sinh thực phẩm hơn so với bánh bán vỉa hè, tiệm nhỏ lẻ.

Lý giải điều này, ông Thiện cho biết đơn vị sản xuất bánh mì công nghiệp (có hạn sử dụng dưới 10 ngày) cho đối tác thì khâu vận chuyển và bảo quản phải đảm bảo, bánh bán phải ưu tiên để trong phòng lạnh để tránh nhiễm khuẩn. Các nguyên liệu như bơ, chà bông… được đơn vị mua ở nơi uy tín, có nguồn gốc rõ ràng, được kiểm soát kỹ và có lấy mẫu kiểm tra.

“Các nguyên liệu như patê, chà bông, bơ, ruốc… là những loại dễ bị nhiễm khuẩn nên phải ưu tiên bảo quản tốt, kiểm tra, kiểm soát chặt. Ngoài ra, môi trường sản xuất phải đảm bảo an toàn vệ sinh thực phẩm”, ông Thiện nói.

Tuy vậy, ông Thiện cho rằng với cách kinh doanh hiện nay, trách nhiệm hiện nay không chỉ ở điểm bán mà nhiều rủi ro có thể đến từ nơi cung cấp nguyên liệu làm sẵn cho điểm bán. Do đó, khi vấn đề xảy ra, cần truy vết sớm để tìm nguyên nhân nhằm có giải pháp ngăn chặn kịp thời và đôi bên liên đới chịu trách nhiệm.

Theo ông Thiện, việc kiểm soát nguồn gốc hàng hóa, nguyên liệu là vấn đề rất quan trọng. Bởi nếu kiểm soát tốt thì người sản xuất nguyên liệu để cung cấp cho người bán sẽ e ngại, áp lực hơn, từ đó có ý thức hơn trong việc kiểm soát chất lượng sản phẩm của mình.

“Khi có vấn đề xảy ra, người mua chỉ biết tìm đến người bán, còn người bán nhập hàng nguyên liệu từ ai, chất lượng ra sao là trách nhiệm của họ. Do đó, trước tiên chính người bán phải có ý thức tự bảo vệ cho mình”. Ông Thiện cũng cho rằng điều nguy hiểm hơn là nhiều nơi vi phạm có thể bị dẹp tiệm vì hiện nay thông tin tiêu cực lan tỏa nhanh, người tiêu dùng đồng loạt tẩy chay thương hiệu và điểm bán.

Đồng quan điểm, trao đổi với Tuổi Trẻ mới đây, đại diện Hội Bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng TP.HCM cho rằng nếu xảy ra vấn đề, người bán sẽ đối mặt với nguy cơ bị dẹp tiệm, bị tẩy chay, thậm chí phải bồi thường cho nạn nhân và chịu trách nhiệm trước pháp luật.

Ở góc độ tiêu dùng, người mua nên giữ lại hóa đơn, chứng từ liên quan để khi có vấn đề xảy ra thì sẽ thuận lợi hơn trong việc khiếu nại đòi quyền lợi chính đáng theo quy định.

“Thực tế mà nói, thói quen dễ dãi từ người tiêu dùng cũng góp phần khiến nhiều người bán thờ ơ hơn với trách nhiệm phải đảm bảo an toàn thực phẩm. Thay vào đó, nếu thấy điểm bán không vệ sinh, thực phẩm không ổn thì người tiêu dùng không nên mua hàng, thậm chí phản ánh đến cơ quan chức năng, điều này sẽ khiến điểm kinh doanh có ý thức hơn”.

Cần chủ động kiểm soát, tăng quản lý từ gốc

Đại diện một doanh nghiệp sản xuất thực phẩm xuất khẩu tại TP.HCM cho biết ở các nước, vi phạm về an toàn thực phẩm thường bị phạt rất nặng nên ai cũng ý thức phải đảm bảo chất lượng sản phẩm khi bán ra, và họ cũng kiểm soát chặt hàng hóa đầu vào để tránh rủi ro.

Điều này vô tình tạo hiệu ứng dây chuyền, tự tăng kiểm tra chéo lẫn nhau. Nếu nguồn gốc hàng hóa rõ ràng, có bao bì nhãn mác thì người sản xuất sẽ có ý thức ngay vì họ sợ bị truy vết, réo tên khi có vấn đề. Điều này sẽ làm giảm đáng kể sự cẩu thả, vô trách nhiệm trong kinh doanh.

“Tự sản xuất ra patê thì phải chứng minh nguồn gốc nguyên liệu từ đâu, có in thời hạn sử dụng, sản xuất sử dụng trên bao bì… Nếu chứng minh nguồn gốc nguyên liệu chưa tốt, không minh bạch thì cơ quan chức năng phải cho đóng cửa”, vị này nói.

Ông Nguyễn Văn Bình, chủ một cơ sở kinh doanh bánh mì lớn tại TP.HCM, cho rằng từ câu chuyện ngộ độc bánh mì, chúng ta thấy rằng rất nhiều lĩnh vực, mặt hàng hiện nay có nguy cơ cao về mất an toàn thực phẩm.

Theo ông Bình, chúng ta có Luật An toàn vệ sinh thực phẩm, TP.HCM có hẳn một cơ quan chuyên trách lĩnh vực này nhưng rõ ràng chúng ta chưa làm chặt, chưa làm tốt, còn bị động, khi có vấn đề xảy ra mới đi kiểm tra thay vì chủ động có giải pháp trước đó để phòng ngừa, làm giảm thiểu rủi ro. Nếu không làm tốt khâu quản lý, câu chuyện ngộ độc bánh mì như vừa qua sẽ còn tái diễn nhiều lần.

“Luật có rồi, nếu kinh doanh hàng hóa không có nguồn gốc xuất xứ là đã vi phạm, chứ chưa nói đến có gây ngộ độc hay không. Cơ quan chức năng tăng đi kiểm tra nguồn gốc hàng hóa, lấy mẫu thường xuyên ở mấy điểm bán, cảnh báo, đóng cửa… thì chắc chắn vấn đề sẽ cải thiện, người bán tự thấy mà phải thay đổi”, ông Bình nhấn mạnh.

Trong khi đó, một chuyên gia ẩm thực cho rằng ngoài kiểm tra điểm bán bánh mì thì cần phải làm nghiêm, siết chặt ngay từ gốc, từ nơi sản xuất nguyên vật liệu để cung cấp cho người bán. Nếu làm từ gốc tốt sẽ giảm thiểu nguy cơ mất an toàn thực phẩm hơn bởi một nhà sản xuất nguyên liệu nhưng cung cấp cho rất nhiều người bán, và cách này giúp cơ quan chức năng dễ kiểm tra hơn vì nhà sản xuất sẽ có địa chỉ, thông tin rõ ràng.

Mới đây, trong thông tin trả lời báo chí, Sở An toàn thực phẩm TP.HCM khẳng định hằng năm sở thực hiện công tác kiểm tra định kỳ theo kế hoạch đối với các cơ sở sản xuất kinh doanh thực phẩm, kinh doanh dịch vụ ăn uống.

Trường hợp có dấu hiệu vi phạm về an toàn thực phẩm, sự cố về an toàn thực phẩm, khi có cảnh báo hoặc phản ánh liên quan đến an toàn thực phẩm, đơn vị thực hiện kiểm tra đột xuất và xử phạt đúng theo quy định của pháp luật.

“Đối với bánh mì, nguồn nguyên liệu thường được sử dụng như patê, thịt nguội, bơ, dưa chua… nếu không được bảo quản tốt sẽ tiềm ẩn nguy cơ mất an toàn thực phẩm, có thể gây ra ngộ độc thực phẩm. Về vấn đề này, sở sẽ tiếp tục tăng cường công tác tuyên truyền an toàn thực phẩm, đồng thời tăng cường công tác kiểm tra an toàn thực phẩm”.